Наврӯз – яке аз қадимтарин ҷашнҳои рӯи Замин ба шумор рафта, натанҳо рамзи бедоршавии табиат, оғози кишту кор, балки вақти пок шудани қалбҳо ва оғози зиндагии нав аст. Наврӯз ҳазорсолаҳост, ки бо қадами сабзи худ кӯҳнаҳоро нав мекунад ва ба дили миллионҳо нафар рӯҳи тоза мебахшад.

Наврӯз – ҳамчун қадимтарин ҷашни то ба имрӯз боқимонда, дар моҳи сентябри соли 2009 ба феҳрасти осори фарҳангии инсонияти ЮНЕСКО шомил гардид ва дар поёни моҳи феврали соли 2010 аз ҷониби Маҷмаи 64 – уми Анҷумани кулли СММ (Созмони Миллали Муттаҳид) 21 март «Рӯзи байналмиллалии Наврӯз» эълом карда шуд. Наврӯз рӯзи баробаршавии шабурӯз – 21 март ҷашн гирифта мешавад.

Наврӯз иди эҳёи табиат буда, ҳамчун ҷашни Соли нав низ шинохта мешавад. Наврӯзро дар баробари мардуми Эрону Тоҷикистону Афғонистон ҳамчунин қавму миллатҳои зиёде таҷлил ва арҷгузорӣ мекунанд. Тибқи маълумоти расмӣ Наврӯз ҳоло дар 12 кишвари ҷаҳон (Тоҷикистон, Озарбойҷон, Албания, Афғонистон, Эрон, Қазоқистон, Қирғизистон, Македония, Туркманистон, Туркия, Покистон, Узбекистон) ҷашни расмии миллӣ бо рӯзҳои истироҳат ба шумор меравад. Дар Тоҷикистон ҷашни Иди байналмилалии Наврӯз аз 21 то 24 март ҷашн гирифта мешавад.

Наврӯз – ҷашни қадимӣ ва анъанавӣ буда, ба рӯзи аввали солшумории шамсӣ–1–уми аввали ҳамал ё 21–уми марти солшумории милодӣ рост меояд. Наврӯзро дар баъзе ноҳияҳои Тоҷикистон «Иди сари сол» низ меноманд. Тақрибан зиёда аз 3 ҳазор сол қабл Наврӯз марбути кори деҳқонӣ пайдо шуда, минбаъд такмил ёфтааст. Таърихи ташаккули Наврӯз бо эҳё гардидани табиат дар баҳорон, ки пас аз зимистон фаро мерасад, вобаста аст. Дар таърихи ҳазорсолаи ин ҷашн анъанаҳои зиёде мавқеъи худро пайдо кардаанд.

Асосан рамзи Наврӯзӣ инҳо мебошанд:

• Эҳёи олами ҳастӣ – табиат ва инсон

• Ваҳдат, ҳамбастагии ғояҳои сиёсӣ ва фарҳангӣ, нуқтаи назарҳо

• Умед, зебоӣ ва шукуфоии офаридаҳои табиат ва инсон

• Сулҳ, пок шудан аз ғазабу нафрат, пок кардани руҳу ҷон

Яке аз рамзҳои наврӯзӣ ин ҳафт “Син” мебошад. Хафтсин – ин мизи идона бо ҳафт намуди таомҳост. Ҳама чиз дорои рамзи махсус мебошад:

1. Санҷид – рамзи ҳикмат ва даъват ба андешаи нав

2. Себ – рамзи тансиҳати инсон ва ҷомеа

3. Сир – рамзи ҳимоя аз бемориҳо

4. Сирко – рамзи ризоият ва фурӯтанӣ

5. Сабза – муваффақият, меҳрубонӣ, шодмонӣ

6. Суманак – рамзи қувват ва ҳосили хуб

7. Сумах (як намуд растании ёқутранг) – рамзи адолат ва умед

Муносибат нисбати ҳафтсинҳо бояд ба қоидаҳои зерин мувофиқат кунад:

• Хӯроки ғизодор бошад;

• Пойгоҳи растанӣ дошта бошад;

• Бо ҳарфи форсии “Син” сар шавад;

• Ба организм фоиданок бошад;

Барои оростани дастархони “Ҳафтсин” инсоният бояд дар пеши худ чунин мақсадҳоро гузорад: кори ҷиддӣ намояд, меҳнат кунад то ки ҳамаи ин маҳсулотро аввал бояд ба даст оварад; заминро самаранок истифода намуда, сарвату ҳосили хуб гирад; дар рӯи Замин зиндагии хуб намояд ва имон ба илоҳияти ҳодисаҳои табиӣ дошта бошад.

Дар ҷашни Наврӯз бояд чунин корҳоро анҷом диҳанд:

Хонатозакунӣ – тозакунии манзили зист, пеш аз воридшавии нурҳои офтоб бо умеди шодмонӣ. Мардон усули ҳашарро барои тоза кардани каналҳо, пӯшидани тарқишҳо дар деворҳо, сафед кардани хонаҳо ва занон бошанд ҳама чизҳои шикаста ва кӯҳнаро мебароранд, қолинҳоро тоза мекунад, тирезаҳо, болишту дастпӯшакҳо ва кӯрпаҳоро мешӯянд.

Суманакпазӣ  – суманак дар давоми 10 – 12 соат омода мешавад. Раванди тайёр кардани таоми идона бо сурудҳо ва рақсҳо ҳамроҳ аст. Дар раванди тайёр кардани суманак ба дег сангчаҳо ё чормағз мепартоянд, то таҳи дег насӯзад. Сангчаҳо ё чормағз ба табақи кадоме афтад, нишонаи он аст, ки хушбахтӣ меорад.

Деги дарвешон (хӯроки хайрия) – сокинони мавзеъҳои атрофи деҳа пул ҷамъ мекунанд ва  якҷо хӯроки идона барои бечорагон мепазанд. Одатан ин хӯрокҳо ош, отала, умоч, оши бурида, суманак ва ғайраҳо мебошад.

Бахткушоён – ин чорабинӣ барои эҷоди ҷуфти нав пешбинӣ шудааст. Одатан, ин як ҷашни оммавӣ аст. Духтароне, ки то ҳол ҳамсари худро наёфтаанд, дар ҳамон рӯз ба боғчаи марказӣ мераванд. Ва домодшавандаҳои эҳтимолӣ ба воситаи кӯдакон ба духтари маъкулшудаашон тӯҳфа – себи сурх мефиристанд.

Гулгардонӣ – рақси даври гулҳо. Кӯдакон бо барфак дар дасти ба атрофи хонаи ҳамсояҳо ва хешовандон мераванд ва суруди «Бӯи баҳор суманак, овозадор суманак» – ро иҷро мекунанд. Хонаводаҳо ба кӯдакон барои хушхабар шириниҳо, қаннодӣ ва меваҳо тақдим мекунанд.

Мусобиқаҳои варзишӣ – дар ҷашни Наврӯз дар маркази деҳаҳову шаҳрҳо  мусобиқаҳои варзишӣ ба мисли гуштингирӣ, чавгонбозӣ, бузкашӣ,  аспдавонӣ ва ғайраҳо ташкил мекунанд.

Хулоса “Наврӯз” ҷашни табиат буда, ҳангомест, ки рӯзгори куҳан зиндагиро аз сар мегирад ва замона ва он чи дар ӯст, нав мешавад. Мавҷудоти олам ҳаёти нав меёбанд ва соли ҳақиқӣ даврае аз адвори хешро ба поён расонида, вориди марҳилаи тозае мегарад.

Таҳиякунанда: Шаҳроми Зайниддин –  Сардори Шуъбаи ташкилӣ – тарбиявӣ ва кор бо ҷавонон