Пеш 1 то 2 саҳифа Баъдӣ

Бо фаро расидани мавсими пухта расидани сабзавоту меваҷотҳо имрӯзҳо мардум барои омодасозии хуришҳо баҳри захира дар фасли сармо омодагӣ мебинанд. Аз ин лиҳоз баҳри дуруст омода сохтан ва тайёр намудани маҳсулотҳои консервакунонидашуда байни аҳоли корҳои фаҳмондадиҳи ба роҳ монда шудааст. Асосан вақти омодасозии маҳсулотҳои консервавӣ охирҳои моҳи август ва аввали сентябр мебошад. Дар ин вақт маҳсулоти истифодашаванда ба таври кофӣ пухта мерасад ва ҳарорати ҳаво низ мувофиқ ба омодасозӣ маҳсулот мегардад. Тарзи нодуруст ва ба ҳолатҳои санитарӣ ва эпидемиологӣ ҷавобгӯ набудани молу маҳсулотҳои истифодашаванда метавонад, ки ин маҳсулотҳои омодашуда мушкилиҳои зиёдеро ба миён оварад. Яке аз паҳншудадатарин ва оризаноктарин беморие, ки дар байни аҳолӣ маъмул аст Ботулизм (Ҳасибак) мебошад, ки каме дар бораи он маълумот пешниҳод мекунем. Ин бемори асосан аз истеъмоли маҳсулотҳои консервашуда ба вуҷуд меояд. Аз табобати ин беморӣ хуб аст, ки мо асосан ба пешгирии он таваҷҷуҳи зиёд дошта бошем чунки марганҷомии хело баланд дорад.

Ботулизм – ин бемории вазнин ва барои ҳаёт хатарнок буда, марганҷомии баланд дорад ва ба системаи асаб зарар мерасонад.

Ботулизм – бемории шадиди сирояти буда, механизми интиқолаш фекаливу оралӣ аст, аз гурӯҳи токсининфексияи хӯроквориҳо, бо ботулотоксин системаи асабро иллатнок месозад.Тавассути маводи ғизоӣ метавонад ду намуди ботулизм мегузарад: кӯдакона ва ғизоӣ. Ботулизми кӯдакона ниҳоят кам дида мешавад, ва асосан сироятёби ҳангоми истеъмоли асал ба вуқӯъ меояд.

Ин бемори аз асри 18  боз маълум аст , вай аз калимаи юнонии allontinsa – ҳасиб,  ichtis – моҳӣ , ки тасодуфан  аз ҳасиб заҳролуд шудааст. Ҳасиб аз калимаи лотинии botueis буда, онро Э.Ван-Эрменч (1896) мавриди истифода қарор дод. Дар солҳои минбаъда аз ҳасиби гов ва дар Германияву Россия  аз ҳасиби дуддодашуда низ заҳролуд шудааст.

Сабаби беморӣ (этиология): Беш аз ҳама ботулизми ғизоӣ ҳангоми истеъмоли хуришҳои консервашуда аз маҳсулоти сабзавотии туршиашон паст, аз қабили помидор, бодиринг, боимҷон, лаблабу, нахуди сабз ва замбурӯғҳо, ки нокифоя пухта ва тамиз карда мешаванд.

Механизми интиқоли барангезанда (заҳр)-фекали(пасафкандаҳо- пешоб,ахлот ) – оралӣ(даҳон),

Роҳҳои интиқол: Алиментарӣ( хӯрокӣ,нӯшокӣ ) , омилҳои интиқол – маҳсулотҳои хӯрокии аз ҳайвонот ва рустаниҳо, моҳӣ, сабзавоту замбӯрӯғҳо, ҳасибу ветчина, дудпазу моҳии шӯри дар шароити хона консерва шуда мебошад.

Осебпазири ҳангоми беморӣ: Ботулизм дар натиҷаи аз таъсири ботулотоксин осеб ёфтани мағзи дарозрӯя ва ҳароммағз падид меояд. Яъне ботулотоксин ба воситаи луобпардаи меъда ва рӯда ба хун ворид шуда, мушакҳоро аз фаъолият бозмонда, рагҳои хунро тангу фалаҷ ва мӯйрагҳоро  (капилярҳоро)  – осебпазир мегардонад. Аз таъсири ботулотоксин хусусан нейронҳои муҳаррики ҳароммағз ва мағзи дарозрӯя зуд ҳассос мегарданд.

Аломатҳои беморӣ: Давраи ниҳонии ботулизм аз 2 – 12 соат то 7- шабонарӯз аст. Оғоз беморӣ шадид аст. Ба системаи асаби ҳаракат таъсири манфӣ расонида, қобилияти – биноӣ, нутқ, фурӯбарӣ ва кори дигар узвҳои нафаскаширо халалдор месозад, сандуқи сина дард карда, дилбеҳузурӣ, қайкунӣ пайдо мешавад. Бисёр вақт аломати аввалини ботулизм хушкидани даҳон ва хира шудани чашм аст. Пеши чашмро парда ё туман мегирад. Вокуниши  бемор ба рӯшноӣ суст ё умуман нест мешавад, ғӯзаи чашм беҳаракат ва пилки боло овезон гашта, одам нофаҳмо ва бо бинӣ ҳарф мезнанад.

Панҷ калиди асосӣ барои бехатарии ғизоро риоя кунед:

Тозагиро риоя намоед.

Маҳсулоти хомро аз пӯхта ҷудо намоед.

Ғизоро ба таври кофи пазед.

Маҳсулотҳоро дар ҳарорати бехатар нигоҳ доред.

Об ва маҳсулотҳои хоми бехатарро  истифода баред.

Агар Шумо, ақалан нисбати як банди зикргардида шӯбҳа дошта бошед, ғизоро пеш аз истеъмол коркард кунед (гармкунӣ то ҳарорати 80оС дар муддати – 15 дақиқа ё то 85оС ё бештар аз 5 дақиқа ҷӯшонед).

Дар сурати заҳролудшавӣ ҳарчи зуддтар ба ёрии таъҷилӣ муроҷиат намуда, духтурро интизор шавед ва то омадани духтур меъдаро шуста дорувории сорбентиро истифода баред: (Ангишти фаъолкардашуда, Энтеросгел ё Смекта).

Барои дуруст консервакунонии ғизо дар шароити хона ҳамавақт:

Дастонро бо собун тез – тез то консервакунонӣ ва дар вақти он шӯед.

Барои шӯстани дастон, зарфҳои  шишагин ва маводҳои ғизоӣ, оби безараркардашуда (хлорнок) ё ҷӯшомадаро истифода баред.

Зарфҳои шишагини тоза ва тамизшудаи ношикаста ва сарпӯши худмаҳкамшавандаро истифода баред.

Ҳар як маротиба пеш аз истифодабарии зарфҳои шишагин онро тоза карда, дар оби ҷӯшомада бо маводҳои шӯянда шӯед.

Зарфҳои холии шишагини тозаро дар миқдори зарурии об ғӯтонида то ҳарорати 83оС гарм кунед: то мавриди дар зарфҳои шишагин ҷой кунонидани маҳсулот, он бояд дар оби гарм бошад.

Маҳсулотҳои тоза, беиллат, беаломатҳои вайроншави ва пӯсишро интихоб намуда,  дар оби бехатар (оби нӯшокӣ) шӯед.

Баъзе маҳсулотҳои тару тоза пеш аз коркард бояд тоза карда шаванд ( каду, боимҷон, помидор , харбуза ва тарбуза).

Усули бастабандии гармро истифода намоед ( ғизои нав тайёркардашударо дар давоми 2-5 дақиқа ҷӯшонида ва тез дар ҳолати гарм, ба зарфҳои шишагини пешаки тамизгардонидашуда ҷойгир кунед ).

Ба баъзе маҳсулотҳо, аз қабили помидор, каду, хӯришҳо ва ассортии сабзавотӣ туршӣ ( ҷавҳари лиму ё сирко ) илова намоед.

Дар давоми тайёркунӣ фишор ва вақти заруриро барои хунукшудан нигоҳ доред.

Ҳангоми  консервакунонӣ дар шароити хона восита ва омилҳои монеъакунандаи афзоиши Clostridium botulinum-ро, ба монанди ҳарорати баланд, туршӣ ( кислота ), ( рН ) фаъолнокии об, намак ва бактерияҳои кислотаи ширӣ истифода намоед.

Муовини директор оид ба илм, инноватсия
ва робитаҳои байналмилалии
МДТ “ Коллеҷи тибби ҷумҳуриявӣ” н.и.т. Муминзода Ҷ . С.

Декани факултети “ Кори табобатӣ” – и
МДТ “ Коллеҷи тибби ҷумҳуриявӣ” Сафаров Х.С.