(чанд андеша дар ҳошияи Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 28 декабри соли 2023)

Паёми солонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар соли 2023 на танҳо шарҳи вазъи кунунии кишвар, балки як нақшаи возеҳи чорабиниҳо дар роҳи шукуфоӣ тавассути навоварӣ дар соҳаи молия ва соҳибкорӣ мебошад. Дар ин самти стратегӣ дигаргуниҳои иқтисодиву иҷтимоӣ, болоравии бахши молиявӣ ва иштироки фаъолонаи соҳибкорон нақши асосӣ доранд.

Яке аз дастовардҳои назаррасе, ки Сарвари давлат таъкид кардааст, аз соли 2017 то соли 2023 1,6 маротиба зиёд шудани қисми даромади буҷаи давлатӣ мебошад. Ин афзоиши таъсирбахш аз самаранокии стратегии барномаҳои Ҳукуматӣ, ки ба беҳбуди вазъи иқтисодӣ ва устувории молиявӣ нигаронида шудаанд, шаҳодат медиҳад.

Ба масъулияти иҷтимоии давлат таваҷҷӯҳи хоса дода мешавад, ки онро афзоиши хароҷот ба соҳаҳои маориф, илм, тандурустӣ ва дигар соҳаҳои иҷтимоӣ собит месозад. Хароҷоти ин соҳаҳо аз 9,6 миллиард сомонӣ дар соли 2017 1,9 маротиба афзуда, дар соли 2023 ба 18,5 миллиард сомонӣ расидааст. Дар ҳафт соли охир барои дастгирии табақаҳои осебпазири аҳолӣ, аз ҷумла пардохти нафақа, кӯмакпулӣ ва ҷубронпулӣ беш аз 21,9 миллиард сомонӣ ҷудо карда шудааст.

Ташаббускории соҳибкорони ватанӣ як ҷузъи ҷудонашавандаи татбиқи бомуваффақияти барномаҳои давлатӣ гардид. Танҳо дар соли 2023 онҳо 715 корхонаи нави истеҳсолиро сохта ба истифода доданд, ки дар натиҷа 5 ҳазор ҷойҳои корӣ таъсис дода шуд. Ташаббусҳо дар соҳаҳои маориф ва тандурустӣ, ки аз ҷониби соҳибкорон низ дастгирӣ ёфтанд, дар давоми сол 117 муассисаи таълимӣ барои беш аз 43 ҳазор донишҷӯ ва 139 муассисаи тандурустӣ бунёд гардиданд.

Мо бояд ба ҳамаи соҳибкорону сармоягузорони мӯҳтарам барои ташаббусҳои созандаашон дар бунёди ояндаи кишвар изҳори сипос намоем. Дастгирии давлатӣ дар шакли фароҳам овардани шароити мусоид барои пешбурди фаъолияти соҳибкорӣ яке аз омилҳои асосии рушди соҳа гардид.

Стратегияи рушди бахши хусусӣ, соҳибкорӣ ва сармоягузорӣ дар Стратегияи миллии рушд барои давраи то соли 2030 дарҷ гардидааст. Дар 7 соли охир шумораи субъектҳои соҳибкорӣ аз 62 ҳазор ба 350 ҳазор расид. Бо саъю кӯшиши соҳибкорон беш аз 2 ҳазор корхонаи истеҳсолӣ бунёд гардида, 21 ҳазор ҷойи корӣ таъмин карда шуд. Дар баробари ин 1380 иншооти маориф, 1213 муассисаи тандурустӣ ва 11,5 ҳазор километр роҳ таҷдиду азнавсозӣ карда шуд.

Аз боиси ворид шудани сармояи хориҷӣ кишвар дурнамои рушди дарозмуддати иқтисодиро таҳрезӣ менамояд. Умуман, дар давоми ҳафт соли охир ба мамлакат бештар аз 95 миллиард сомонӣ сармояи хориҷӣ дохил шуд, ки зиёда аз 30 миллиард сомониро сармояи мустақим ташкил медиҳад. Ин сармоягузориҳо беш аз 1400 лоиҳаи сармоягузории давлатиро ба маблағи 36 миллиард сомонӣ дастгирӣ намуда, 724 лоиҳаи дигар ба маблағи 152 миллиард сомонӣ дар интизори татбиқ қарор доранд.

Президенти кишвар ба аҳамияти рақамикунонӣ ва рушди бахши молиявӣ таваҷҷуҳи хоса зоҳир намуданд. Тадбирҳо оид ба ҷорӣ намудани пардохтҳои ғайринақдӣ, низоми рақамии бонкӣ ва рушди бозори қоғазҳои қиматнок ба фароҳам овардани муҳити инноватсионӣ барои сармоягузорони ватанӣ ва хориҷӣ нигаронида шудаанд.

Дар соли 2023 вазъи сохторҳои молиявию қарзии кишвар 22 фоиз афзуда, ба 39,6 миллиард сомонӣ расид. Пешниҳоди қарз 31,1 фоиз афзуда, 18,5 миллиард сомониро ташкил дод ва ҳаҷми қарзҳои хурд додашуда ба 32,1 фоиз афзуда, ба 13,3 миллиард сомонӣ расид. Ин рақамҳо аз платформаи пурқуввати молиявӣ шаҳодат медиҳанд, ки ниёзҳои гуногуни соҳибкорон ва шаҳрвандонро дастгирӣ мекунанд.

Яке аз самтҳои афзалиятнок рушди бозори коғазҳои қиматнок мебошад. Андешидани тадбирҳо ҷиҳати эҷоди коғазҳои қиматноки «сабз» ва рушди бозори такрорӣ ба ҷалби захираҳои молиявии иловагӣ барои татбиқи лоиҳаҳои нав мусоидат мекунад.

Ҳукумати кишвар ба талошҳои муштарак дар самти рақамикунонии молиявӣ ва андоз даъват мекунад. Нақшаи татбиқи муносибатҳои ҳамаҷонибаи маблағгузории рақамӣ барои идоракунии самараноки буҷет, таъмини фарогирии пурраи манбаъҳои эҳтимолии даромад ва таъмини суботи молиявӣ замина фароҳам меоварад.

Дар назди вазоратҳои молия, рушди иқтисод ва савдо, инчунин Бонки миллӣ рисолати муҳим гузошта шудааст, ки низоми пардохтҳои ғайринақдӣ дар тамоми соҳаҳо пурра ҷорӣ карда шаванд. Ҳамчунин, ҷиҳати ҷалби сармояи дохилӣ ва хориҷӣ, ҷиҳати рушди бозори коғазҳои қиматнок, бахусус коғазҳои қиматноки «сабз» ва бозори такрорӣ тадбирҳои зарурӣ андешида мешаванд.

Дар ин шароити зудтаъғирёбанда сохторҳои молиявию қарзии кишвар муҳаррикҳои асосии рушди иқтисодӣ гардиданд. Дар соли 2023 сарвати ин сохторҳо 22 фоиз афзуда, ба 39,6 миллиард сомонӣ расидааст. Ин аз эътимод ба низоми бонкӣ аз ҷониби аҳолӣ ва доираҳои соҳибкорӣ шаҳодат медиҳад.

Ин афзоиши воситаҳои молиявӣ мустақиман тамоюлҳои мусбати иқтисоди Тоҷикистонро инъикос намуда, ба соҳибкорону шаҳрвандон имкониятҳои иловагиро барои татбиқи лоиҳаҳо ва ниёзҳои худ фароҳам меорад.

Ба гуфтаи Пешвои муаззами миллат, ки мо ҳамагӣ пайрави ин шахси хирад ҳастем, дар се соли оянда афзоиши ҳаҷми умумии хароҷоти буҷети давлатӣ ба соҳаҳои иҷтимоӣ, аз ҷумла маориф, тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ дар назар аст. Дар назар аст, ки ба ин мақсадҳо 61 миллиард сомонӣ ҷудо карда шавад, ки ин аз майли доимии Ҳукумат барои баланд бардоштани сифати зиндагии шаҳрвандон ва таъмини адолати иҷтимоӣ шаҳодат медиҳад.

Стратегияи ҷалби сармоя ва ҳавасмандгардонии фаъолияти соҳибкорӣ ҳам муҳим аст. Президенти маҳбуби кишвар зарурати ислоҳоти низоми ҷалби сармоя, беҳтар намудани фазои соҳибкорӣ ва сармоягузорӣ, инчунин бартараф намудани монеаҳои маъмуриро қайд намуданд. Тадбирҳои аз ҷониби Ҳукумат дар ин самт андешидашуда барои рушди соҳибкорӣ ва ҷалби сармояи нав шароити мусоид фароҳам меорад.

Бо дарназардошти ҳадафҳои стратегии Ҳукумат, роҳбарияти Ҳукумат ба таҷдиди босуръати рақамӣ даъват намуда, барои ҷорӣ намудани пардохтҳои ғайринақдӣ, низоми рақамии бонкӣ ва рушди бозори қоғазҳои қиматнок тамоми тадбирҳоро меандешад. Ҳадафи ин иқдомҳо фароҳам овардани муҳити инноватсионии иқтисодӣ, ки барои сармоягузорони дохилӣ ва хориҷӣ ҷолиб мебошад.

Хулоса, Паёми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар соли 2023 манбаи муҳим барои таҳлили вазъи сиёсӣ ва иқтисодию иҷтимоии кишвар аст. Муваффақиятҳо дар суботи молиявӣ, барномаҳои иҷтимоӣ ва фаъолияти сармоягузорӣ заминаи устувори рушди кишварро дар солҳои оянда ташкил медиҳанд. Ба шарофати иқдомҳои қатъии Ҳукумат ва ташаббусҳои стратегии соҳибкорон Тоҷикистон дар роҳи таҳкими иқтисод ва беҳбуди сифати зиндагии шаҳрвандон қарор дорад.

Одилзода Исмоил Ёқубҷон – муовини директор оид ба корҳои таълимии МДТ “Коллеҷи тиббии ҷумҳуриявӣ”, номзади илмҳои тиб