Юрий Алексеевич Гагарин  9  уми марти соли 1934 дар деҳаи  Клушинои ноҳияи Гжатски Ғарбии вилояти ҶШФСР (ҳоло ноҳияи Гагарини вилояти Смоленск), дар наздикии шаҳри Гжатск (ҳоло Гагарин) таваллуд шудааст. Падари вай, Алексей Иванович Гагарин (1902—1973), — оҳангар ва  модараш Анна Тимофеевна Матвеева (1903—1984), — хукбон буд.

Давраи ҷавониашро ӯ дар деҳаи Клушино гузаронидааст. 1 сентябри соли 1941 ба мактаб рафт, аз сабаби ишғол намудани Клушино аз тарафи фашистони истилогар ӯ 12 октябр аз хондан бозмонд. Танҳо баъди гурехтани немисҳо 9 апрели соли 1943 ӯ ба хондан шурӯъ кард. 24 майи соли 1945 оилаи онҳо ба Гжатск кучиданд ва майи соли 1949 ӯ мактаби шашсоларо тамом кард.

30 – уми сентябри ҳамон сол ба омӯзишгоҳи № 10 дохил шуда, таҳсилро дар мактаби шабона давом дод.  Соли 1951 бо баҳои аъло омӯзишгоҳро тамом кард.

Дар моҳи августи соли 1951 Юрийи ҷавон ба техникуми индустриалии Саратов дохил шуд, ва 25 октябри соли 1954 аввалин маротиба ба эроклуби Саратов омад. Соли 1955 ӯ натиҷаҳои беҳтаринро соҳиб шуда аввалин маротиба парвози мустақилро бо тайёраи Як – 18 гузаронид. Дар аэроклуб ӯ ҳамагӣ 196 парвоз гузаронида 42 соату 23 дақиқа дар ҳаво буд. 27 октябри соли 1955 Гагаринро ба хизмати ҳарбӣ даъват намуданд ва ба Оренбург фиристоданд, ба 1 – умин омӯзишгоҳи ҳарбӣ – авиатсионии лётчикҳо ба номи К. Е. Ворошилов. Ӯ дар назди сарнишин-озмоишгари шинохта Я. Ш. Акбулатов дарс мегирифт. Гагарин 25 октябри соли 1957 омӯзишгоҳро аъло хатм намуд.

Дар муддати ду сол ӯ дар полки 169 – қиркунандаи авиатсионӣ, дивизияи 122 – юми қиркунандаи авиатсионии флоти Шимолӣ хизмат намудааст.

То моҳи октябри соли 1959 ӯ ҳамагӣ 265 соат парвоз намуда буд. Дар соли 1959 ӯ ба Валентина Ивановна Горячева хонадор шуд.

Соли  1959 дар пажӯҳишгоҳи илмии – тиббии авиатсионӣ Шӯъбае парпо гардид, оиди интихоб ва тайёрии кайҳонавардон. Сарварии ин Шӯъбаро духтури авиатсионӣ ва беҳтарин варзишгар Н.Н.Гуровский ба ӯҳда дошт. Соли  1959 дар пажӯҳишгоҳи илмии – тиббии авиатсионӣ Шӯъбае парпо гардид, оиди интихоб ва тайёрии кайҳонавардон. Сарварии ин Шӯъбаро духтури авиатсионӣ ва беҳтарин варзишгар Н.Н.Гуровский ба ӯҳда дошт.

9 декабри соли 1959 Гагарин ариза навишт, ки ӯро ба руйхати гурӯҳи кайҳонавардон дохил намоянд. Баъди як ҳафта ӯро ба Маскав ҷеғ заданд, барои гузаштан аз комиссияи тиббӣ дар госпитали марказӣ илмӣ – тадқиқотии авиатсионӣ.

Чи тавре, ки худи Гагарин ёдрас мекунад, аз он шахсоне ки ба гурӯҳи кайҳонавардон шомил будан: “Беҳтаринҳо дар гурӯҳи кайҳонавардон ҷамъ омадаанд… Ҳар яке ҳаракат мекард то сарнишин – кайҳонаварди беҳтарин шавад.

Ин талошҳо буд, ки ҳар як шахси интихобшуда ҷойи зисти худ, дӯстони аввалин, сардорон ва ҷойи кори худро гузошта ба як чизи ногуфтание, номаълум сафарбар шуданд, аз сифр оғоз кардан хело душвор буд. Натиҷаи корҳо бошад ба наздики маълум намешуд”.

Вақте, ки ҳамшираи тибби Гагаринро ба хонаи муоинагузари бурд, он ҷо якчанд нафар ҷавонон интизори мекашиданд – Титов, Попович, Николаев, Беляев ва пурсиши кунҷковона оғоз шуд, ки дар куҷо хизмат кардагӣ, чанд вақт парвоз кардагӣ, оиладор ҳаст ё не?

Юрийи ҷавон ба суолҳои онҳо ҷавобҳои саҳеҳ дода, бо рафтори хоси худ ва табассум, ки танҳо у ин тавр табассум карда метавонист ба дили рафиқони худ ба зуди ҷо шуд.

Баъди муоинаи тибби маълум гашт, ки Гагарин дорои чашм, дил ва шушҳои хуб аст, ин ҳолат барои кайҳонавардон басе муҳим буд. Онҳоро мутахассисони беҳтарини онвақта ташхис мекарданд, бо дастгоҳҳо ва усулҳои навин.

Дар тӯли як соли оянда ӯ боз аз як комиссияи тиббии давлатӣ гузашт.

Вақти зиёдро Сергей Павлович Королев бо кайҳонаврадон башхида, бо ҳар як кайҳонавард баҳсҳо карда ҳолатҳои психофизиологии онҳоро меомӯхт.

3 марти соли 1960 бо фармони Сарфармондеҳи Қуваҳҳои Ҳарбии Ҳавоӣ Константин Андреевич Вершинин  Ю.А.Гагаринро ба гурӯҳи номзадҳо ба кайҳонаварди шомил шуд.

11 март

ӯ бо оилааш ба ҷои нави корӣ кучид.

 Аз 25 март дарсҳои доими  аз рӯи барномаи тайёри кайҳонавардон оғоз шуд.

10 апрели соли 1961 комиссияи Давлати қарор қабул кард, ки якумин маротиба ба кайҳон Юрий Гагарин парвоз мекунад, дублёри вай бошад Герман Титов таъин карда шуд. Дар ҷавоб Гагарин гуфт: Вазифаи гузошташуда иҷро карда мешавад.

Бегоҳии 11 апрели соли 1961 духтурон  А.Р.Котовская ва И.Т.Акулиничев дар бадани Гагарин нишондиҳанда насб карданд, то ки ҳолати физиологии бадани ӯро пеш аз парвоз дониста гиранд.

Соати 21  у 50 дақиқа баъди гузаштани муоинаи тибби духтур Е.А.Карпов қайд намуд: Фишори артериалии кайҳонавард 115 ба 75, набзаш 64 зарба дар дақиқа, ҳарорат 360,7 дараҷа мебошад.

12 апрели соли 1961 касе хабар надошт, ки маҳс имрӯз аввалин парвози Инсон ба кайҳон рӯх медиҳад. Лейтинантҳои калон Гагарин ва Титов соати 5-у 30 дақиқа бархоста, баъди варзиши пагоҳирӯзӣ хуроки саҳарӣ карданд.

Духтурҳо Гагаринро аз муоина гузаронида, кӯмак намуданд, ки скафандрро ба бар кунад. Бо автобуси махсус онҳоро ба майдони парвозии Байконур оварданд.

Пеш аз оне, ки бо лифт ба кабинаи киштӣ нишинад, чунин гуфт:

“Хайр бародарон, як кас барои ҳама ва ҳама барои як кас!”

Аммо баъд суханҳое гуфт, ки то ҳол дар хотири мардум нақш бастаанд:

“Чи гуфтан мумкин аст, пеш аз парвоз. Тамоми ҳаёти ман  ҳамчун як лаҳза буд. Ҳама чизе ки то ҳол гузашт, барои ҳамин лаҳза шуда буд. Ман медонам, тамоми вуҷудамро барои беҳтар гузаронидани ин вазифа бахшидаам, мефаҳмам уҳдадории ин масъларо. Ман он чиро ки қувватам мерасад мекунам…

Ман мегуям ба Шумо дӯстони азиз То боздид! – чи тавре, ки доимо мардум ба ҳамдигар мегуяд пеш аз сафарҳои дуру дароз. Чи тавр ман мехостам, ки ҳамаи Шуморо ба оғуш гирам, шинос ва ношиносҳо наздик ва дур будагиҳоро”.

 12 апрели соли 1961 аз космодроми Байконур аввалин маротиба бо киштии кайҳони – радиф «Восток», ки дар дохилаш сарнишин-кайҳонавард Юрий Алексеевич Гагарин буд ба Кайхон парвоз намуд.

Аз рӯи маълумотҳои аввала даври гардиши киштии кайҳонӣ – радиф ВОСТОК дар атрофи Замин ба 89,1 дақиқа баробар буда, масофаи минималии дурӣ аз Замин 175 км, ва масофаи максималӣ ба 302 км баробар буд. Мадори кишти таҳти кунҷи 650 4 дақиқаи камони буд нисбати экватор.

Аз рӯи маълумоти додашуда аз киштии кайҳонии “ВОСТОК” дар соати 9 52 дақиқа бо вақти Маскав сарнишин – кайҳонавард, майор Гагарин дар болои Америкаи Ҷанубӣ, чунин хабар дод: “Парвоз дуруст рафта истодааст, худамро хуб ҳис мекунам”.

Дар соати 10 – у 15 дақиқа аз рӯи вақти Маскав сарнишин – кайҳонавард, майор Гагарин аз болои Африка парвозкунон, аз киштии кайҳонии “ВОСТОК” чунин хабар дод: “Парвоз хело хуб аст, ҳолати бевазниро нағз бардошта истодаам”.

Дар соати 10 – у 25 дақиқа аз рӯи вақти Маскав, баъди давр задани кураи Замин, аз рӯи барномаи ҷудошуда, муҳаррики тормоздиҳӣ ба кор даромад, ва киштии каҳонӣ бо сарнишин – кайҳонавард, майор Гагарин аз мадор ба ҷойи муайяншуда ба поён фаромаданро сар кард.

Баъди парвоз 12 апрели соли 1961 соати 10 55 дақиқа бо вақти Маскав Гагарин ба ҷойи муаяншуда фаромад, бо кишти кайҳонии худ. Дар соли 1966 Гагаринро Аъзои фахрии Академияи байналхалкии кайҳонавардон, аз соли 1964 бошад ӯ сардори гурӯҳи кайҳонавардони шуравӣ буд.

27 – уми марти соли 1968 ӯ дар ҳолатҳои фавқулода дар наздикии деҳаи Новоселовои ноҳияи Киржачски вилояти Владимирск дар вақти парвозҳои тайёрӣ ҳалок шуд.

Ҷасади ӯро дар девори Кремл дар Майдони Сурх дафн карданд.

Мудири кафедраи “Фанҳои табиию риёзӣ” – и
МДТ “Коллеҷи тиббии ҷумҳуриявӣ”
Қаландаров Некруз Ҳакимович