ЗАМИНАИ ҚАБУЛИ КОНСТИТУТСИЯ ДАР ТОҶИКИСТОН

Қабули Конститутсия дар Тоҷикистон таърихи амиқ дошта, он дигаргуниҳои мураккаби сиёсию иҷтимоии дар мамлакат ба амал омадаро инъикос мекунад.
Дар оғози солҳои 1990, пас аз пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ Тоҷикистон бо чолишҳо ва мушкилоти ҷиддӣ рӯбарӯ шуд. Яъне низоъҳои сиёсӣ, шиддати иҷтимоӣ ва мушкилотҳои иқтисодӣ давлати тозабунёди тоҷиконро ба вартаи нобудӣ мебурд. Дар байни неруҳои гуногуни сиёсӣ ва гурӯҳҳои этникӣ бо дастгирии хоҷагони хориҷӣ ихтилофҳо ба вуҷуд омада, боиси сарзании ҷанги шаҳрвандӣ гардид.
Ҷанги шаҳрвандӣ дар Тоҷикистон, ки аз соли 1992 то соли 1997 идома дошт, ба харобиҳои шадид, талафоти ҷонӣ ва нақзи густурдаи ҳуқуқи башар сабаб шуд. Ба ин давра ноустуворӣ, хушунат ва номуайянии сиёсӣ хос буд.
Вале ба душворихо нигоҳ накарда, халқи точик таҳти роҳбарии сиёсатмадори оқил ва дурандеш Президенти кишвар мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои сулҳу субот ва тараққиёт кушиш мекарданд. Соли 1994 дар Маскав конфронси сулҳ баргузор шуд, ки дар он тавофуқ дар бораи оташбас ва оғози раванди сиёсӣ ҳосил шуд. Ин созишнома дар роҳи қабули Конститутсия ва барпо намудани давлати ҳуқуқбунёд иқдоми муҳим буд.
Дар натиҷаи гуфтушуниду машваратҳои пуршиддат 6 ноябри соли 1994 Тоҷикистон нахустин Конститутсияи худро қабул кард. Ин як лаҳзаи таърихие буд, ки орзуи мардум ба сулҳу субот ва пойдор гардидани тартиботи ҳуқуқиро ифода мекард.
Қабули Конститутсия дар ташаккули давраи нави таърихи Тоҷикистон қадами муҳимест, ки асосҳои инкишофи демократия, волоияти қонун ва ҳифзи ҳуқуқҳои инсонро муқаррар намуд. Конститутсия принсипҳои тақсими ҳокимиятро муайян намуда, озодии сухан, ҷамъомад ва эътиқоди диниро кафолат дода, ҳуқуқ ва озодиҳои шаҳрвандонро ҳифз кардааст.
Заминаи қабули Конститутсия дар Тоҷикистон марҳилаи муҳими таърихи кишвар буда, дар он душвориҳои мураккаб ва бартараф намудани онҳо аз ҷониби халқи тоҷик таҳти роҳбарии Пешвои миллат, инъикос ёфтааст. Қабули Конститутсия асоси пойдор гардидани суботу оромӣ ва рушди кишвар гардид.
НАҚШИ КОНСТИТУТСИЯ ДАР ТАШАККУЛИ ДАВЛАТИ ҲУҚУҚБУНЁД
Чи тавре дар боло қайд карда шуд, қабули Конститутсия дар Тоҷикистон барои ташаккул ва рушди давлати ҳуқуқӣ моҳияти бузург дошт. Конститутсия қонуни асосии кишвар буда, ҳуқуқу ӯҳдадориҳои шаҳрвандонро муайян намуда, барои рушди демократия, волоияти қонун ва ҳифзи ҳуқуқи инсон замина фароҳам меоварад.
Конститутсияи Тоҷикистон, ки соли 1994 қабул гардидааст, принсипҳои тақсими қудратро дар асоси волоияти қонун муқаррар кардааст, яъне гуфта мешавад, ки шохаҳои иҷроия, қонунгузор ва судӣ бояд новобаста аз ҳамдигар фаъолият намоянд, то суиистифода аз ҳокимият пешгирӣ карда шавад ва мувозинат таъмин гардад.
Конститутсия инчунин озодии сухан, ҷамъомад ва эътиқоди диниро кафолат медиҳад. Ин барои рушди ҷомеаи демократӣ муҳим аст, ки дар он шаҳрвандон ҳуқуқ доранд озодона андешаи худро баён кунанд, гирдиҳамоӣ намоянд ва ба дини худ пайравӣ кунанд. Конститутсия инчунин ҳуқуқ ва озодиҳои шаҳрвандон, аз ҷумла ҳуқуқ ба ҳаёт, озодӣ аз шиканҷа ва муносибати бераҳмона, баробарӣ дар назди қонун ва дигар ҳуқуқҳои асосии инсонро ҳимоя мекунад.
Яке аз ҷанбаҳои муҳими Конститутсия ин муқаррар намудани мустақилияти ҳокимияти судӣ мебошад. Конститутсия кафолат медиҳад, ки судҳо новобаста аз таъсири шохаҳои дигари ҳокимият фаъолият намуда, парвандаҳоро одилона ва беғаразона баррасӣ мекунанд. Ин ҳифзи ҳуқуқҳои шаҳрвандон ва риояи қонунро таъмин мекунад.
Нақши Конститутсия дар истиқрори давлатдории ҳуқуқӣ аз он иборат аст, ки Конститутсия барои фаъолияти давлат ва ҷомеа заминаи ҳуқуқӣ фароҳам меорад. Маҳз Конститутсия сохтори давлатро муайян карда, ҳуқуқ ва ӯҳдадориҳои шаҳрвандонро муқаррар менамояд.
Дар маҷмӯъ Конститутсия дар истиқрори давлати ҳуқуқбунёд дар Тоҷикистон нақши муҳим дорад. Он принсипҳо ва арзишҳои асосиро муайян намуда, ҷомеа дар асоси онҳо сохта мешавад ва ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои шаҳрвандон таъмин мегардад. Конститутсия асоси рушди демократия, волоияти қонун ва субот дар кишвар мебошад.
НАҚШИ АСОСГУЗОРИ СУЛҲУ ВАҲДАТИ МИЛЛӢ – ПЕШВОИ МИЛЛАТ, ПРЕЗИДЕНТИ КИШВАР МУҲТАРАМ ЭМОМАЛӢ РАҲМОН ДАР ҚАБУЛИ КОНСТИТУТСИЯ
Нақши Президенти Тоҷикистон, Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар қабули Конститутсия, ки ба манфиатҳои халқи тоҷик ҷавобгӯ буда, ба субот ва рушди волоияти қонун мусоидат намудааст, инкорнопазир аст. Фаъолияти қатъӣ ва хиради сиёсии ин шахси абармард сазовори таърифу эътироф мебошад.
Сарвари давлат дар вазифаи ба дӯш дошта сатҳи баланди маҳорати роҳбарӣ ва садоқат ба мардуми Тоҷикистонро нишон дод. Пешвои миллат дарк мекарданд, ки Конститутсия асоси рушди демократия, волоияти қонун ва ҳифзи ҳуқуқи инсон аст. Аз ин рӯ, баҳри беҳтарсозии сатҳи зиндагии мардум ва таъмини некӯаҳволӣ Президенти кишвар дар таҳия ва қабули тағйироту иловаҳо ба Конститутсия фаъолона ширкат варзиданд, то онҳо ба манфиату ниёзҳои мардуми тоҷик мувофиқат кунанд.
Президенти кишвар ҳамчунин кафили риояи қонунҳо ва Конститутсия буда, фаъолияти қатъии ӯ ба таҳкими тартиботи ҳуқуқӣ ва ҳифзи ҳуқуқи шаҳрвандон нигаронида шудааст. Ба шарофати роҳбарӣ ва азми Пешвои миллат Тоҷикистон дар истиқрори субот ва рушд ба пешравиҳои назаррас ноил гардид. Азму иродаи сиёсии қатъии Пешвои миллат буд, ки мо имрӯз ба бунёди ҷомеаи одилона ва баробарҳуқуқ ноил гашта, бо шаъну шараф ва озодона дар он зиндагӣ менамоем.
ХУЛОСА
Таҷлили Рӯзи Конститутсия дар Тоҷикистон муҳим аст, зеро он аз қабули сарқонуне гувоҳ медиҳад, ки ба манфиатҳои мардуми тоҷик ҷавобгӯ буда, ба суботу рушди волоияти қонун мусоидат намудааст. Раванди қабули Конститутсия тӯлонӣ ва мураккаб буд, вале ба шарофати фаъолияти шабонарӯзии Пешвои муаззами миллат ва азму иродаи сиёсии ӯ кишвар тавонист дар таҳкими тартиботи ҳуқуқӣ ва ҳифзи ҳуқуқ ба пешравиҳои назаррас ноил гардад.
Конститутсияи Тоҷикистон асоси рушди демократия, волоияти қонун ва ҳифзи ҳуқуқи инсон буда, принсипҳои баробарӣ, озодӣ ва адолатро муқаррар менамояд.
Қабули Конститутсия, ки ҷавобгӯи манофеи мардуми тоҷик аст, на танҳо барои Тоҷикистон, балки барои кишварҳои дигар, ба хусус кишварҳое, ки бо бесуботӣ ва нақзи ҳуқуқи башар рӯбарӯ ҳастанд, муҳим аст. Тоҷикистон намунаи истиқрори бомуваффақияти волоияти қонун ва принсипҳои демократӣ мегардад, ки ба суботу рушд мусоидат мекунанд.
Бигзор Рӯзи Конститутсия дар Тоҷикистон ёдовар аз аҳамияти риояи принсипҳои ҳуқуқӣ гардад ва барои бунёди ҷомеаи озод на танҳо дар Тоҷикистон, балки дар тамоми ҷаҳон илҳомбахш бошад.

Одилзода Исмоил Ёқубҷон – н.и.т., муовини директор оид ба корҳои таълимии МДТ “Коллеҷи тиббии ҷумҳуриявӣ”