Парчам яке аз рамзҳои асосиву муқаддаси давлатдории миллӣ ба ҳисоб рафта, мардуми шарифи Тоҷикистон ҳар сол санаи қабули онро бо ҳисси ифтихор аз Ватани муқаддаси худ ва давлати соҳибистиқлоли хеш таҷлил менамоянд.

Эмомалӣ Раҳмон

Дар таърихи халқи тоҷик афрохтани парчам ҳамчун рамзи барҳам задании пояи ҷабру бедодӣ, натиҷаи талошу мубориза баҳри ба даст овардани озодиву истиқлол ва нишонаи қудрату тавоноӣ баҳогузорӣ мешавад. Ба ин тасвири уқоб дар парчам ё ливои Куруши Кабир чун рамзи давлати нерӯманд ва дурафши Коваи оҳангар чун талошу мубориза ва ҷоннисориҳои ниёгони мо

барои озодиву истиқлол мисол мешаванд. Дар даврони Шӯравӣ парчами Тоҷикистон ифодагари мазмуну моҳияти кишвар дар ҳайати ИҶШС буд. Вале раванди ташаккулёбии истиқлолияти давлатӣ бо мувофиқат накардани парчами қаблии кишвар бо моҳияту мазмуни Тоҷикистони муосир замина гузошт. Бо дарки ин воқеият Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 28 июни соли 1991 “Дар бораи рамзҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон” қарор қабул кард ва комиссияи махсус оид ба таҳияи рамзҳои давлатӣ ташкил карда шуду озмуни ҷумҳуриявӣ барои омода кардани рамзҳои давлатӣ эълон карда шуд.

Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон баъди ҷамъбасти озмун дар Иҷлоисияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда шуд. Тасдиқи “Низомномаи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон” бо Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 24 ноябри соли 1992 ба вуқӯъ омад, ки мувофиқи он ба моддаи 170 Конститутсияи ҶШС Тоҷикистон соли 1978, ки ба парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон бахшида шуда буд, тағйироту иловаҳо ворид кард.

Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мазмуну моҳияти нав чун рамзи истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар марҳилае таҳия ва қабул шуд, ки кишвари Тоҷикистонро оташи ҷанги шаҳрвандӣ фаро гирифта буд ва миллат ба қисматҳо тақсим шуда буд. Дар чунин раванди мураккабу ҳассос Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид, ки роҳбари тозаинтихоби кишвар бо бӯсидану ба дидаҳо гузоштани парчами давлатӣ қадами нахустинро

баҳри ободии ватану сарҷамъии миллат гузошт, ки мояи ифтихору сарфарозӣ ва рамзи шоистаи ватандорӣ мебошад.

Дар парчами кишвар ибтидо мебинам,

Фарҳангу нишонаи ниё мебинам.

Чун ҷилва кунад ҳамеша дар боми Ватан,

Бар ҳастии хештан бақо мебинам.

(Шаҳрия)

Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон матои росткунҷаест, ки дар рӯи он се рахи рангаи ба таври уфуқӣ ҷойгирифта кашида шудааст: рахи боло ранги сурх дошта, паҳнои он ба рахи сабзи поён баробар мебошад; рахи сафеди мобайнӣ якуним баробари паҳнои яке аз рахҳои ранга аст. Дар рӯи рахи сафед, аз ҷои чӯбдаста дар мобайни парчам бо зарҳал рамзи тоҷ тасдиқ шуда ва дар болои он ҳафт ситора дар шакли нимдоира тасвир шудааст. Таносуби бару дарозии умумии парчам 1:2 аст.

Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 6 ноябри соли 1994 Парчамро ҳамчун рамзи давлатӣ ва рукни асосии муқаддасоти миллӣ пазируфт (моддаи 3) ва онро дар боби аввал “Асосҳои сохтори конститутсионии кишвар” ҷой дод.

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи рамзҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон” 12 майи соли 2007 қабул карда шуд, ки моҳият ва истифодаи расмии Парчами давлатиро ҳамчун рамзи давлати мустақилу соҳибихтиёри Тоҷикистон муайян кард.

Дар Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи рамзҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон” тартиби афрохтан (моддаи 5), ҷойгиркунии тасвири Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон (моддаи 6) ва ҷавобгариро барои таҳқири Парчам (моддаи 11) тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намуд, ки ҳуқуқи тасдиқи Парчами давлатиро ба зиммаи Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва тартиби тайёр кардан, андоза ва истифодабарии Парчамро ба ваколати Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон гузоштааст.

Парчам дар таърихи ҳар як халқу давлат мояи ифтихору ғурур буда, баҳри ҳимояи марзу бум, номусу озодӣ, забону фарҳанг ва ватану миллат дар як саф қарор доштани фарзандони баору номуси кишварро ифода месозад. Аз ин нигоҳ, соҳиби Парчами миллӣ будан ифодагари рамзи давлати мустақилу соҳибихтиёрро дорад ва парафшонии он дар ҳар гӯшаи сайёра баёнгари мавҷудияти миллат ва давлат ва ифодагари арзишҳои дирӯзу имрӯз ва фардои миллат аст.

Аз ин нигоҳ, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2009 бо истифода аз ҳуқуқи ташаббуси қонунгузории хеш лоиҳаи қонунро оид ба муқаррар намудани Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба парламенти кишвар пешниҳод намуд, ки тавассути ворид кардани тағйирот ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи рӯзҳои ид” аз 19 ноябри соли 2009 дар рӯзи алоҳида таҷлили Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба роҳ монда шуд. Ҳамин тариқ, ҳамасола рӯзи 24 ноябр дар кишвар чун рӯзи Парчами давлатӣ таҷлил гирифта мешавад. Дар соли 2010 бо ташаббуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бунёди манораи бузурги парчам дар яке аз мавзеъҳои зеботарини пойтахти кишвар оғоз ёфт, ки дар арафаи 20-солагии истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ифтитоҳ гардид, ки мавзеи ҷойгиршавии он “Майдони парчам” номгузорӣ шуд, ки Парчами давлатӣ дар баландии 165 метр, паҳноии 30 метр ва бо дарозии 60 метр афрохта шуд, ки дар китоби рекордҳои Генис шомил гардид.

Парафшонии Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар пешгоҳи бинои Созмони Милали Муттаҳид ва биноҳои созмонҳои байналхалқии универсалию минтақавӣ ифодагари эътирофи Ҷумҳурии Тоҷикистон чун узви комилҳуқуқи онҳо мебошад. Ҳангоми ҳама гуна чорабиниҳои байналхалқӣ парчами давлатҳои иштирокчиёни он дар як қатор барафрохта мешавад. Дар Созмони Милали Муттаҳид тибқи тартиби муайян парчами давлатҳои аъзо дар андозаи баробар ва дар як сатҳ қарор дошта ва дар марказ парчами Созмони Милали Муттаҳид барафрохта мешавад. Дар амалияи байналхалқӣ парчамҳои давлатӣ андозаашон хурд дар рӯи мизи корӣ, дар конференсияҳои байналхалқӣ ва воситаҳои нақлиёти намояндагони дипломатию шахсони расмии давлатӣ дар ҳудуди кишвари хориҷӣ истифода мешавад.

Ҳамин тариқ, Парчам дар радифи Нишон ва Суруди миллӣ барои ҳар як кишвари соҳибистиқлол чун рамзҳои давлатӣ ва муқаддасоти миллӣ эътироф карда шудааст. Аз ин нигоҳ эҳтироми волои рамзҳои давлатӣ ногузир аст ва бояд тавре ба онҳо муносибат намуд, ки нисбаташон беҳурматӣ зоҳир нагардад. Зеро парчами давлатӣ таҷассумгари мазмуну моҳияти давлат, таъриху фарҳанги халқ, арзишҳои миллию ҷуғрофии кишвар мебошад.

Мунаваров Беҳруз

Омӯзгори кафедраи Асабшиносӣ, ёрии паллиативӣ ва асосҳои равоншиносии МДТ “Коллеҷи тиббии Ҷумҳуриявӣ.