(чанд андеша дар ҳошияи Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 28 декабри соли 2023)

– Рушди илму маориф калиди пешрафти ҳамаи соҳаҳо ва омили муҳимтарини таъмин намудани ояндаи босуботи давлат ва фардои босаодати ҷомеа ба ҳисоб меравад.

Эмомалӣ Раҳмон (Душанбе, 28.12.2023сол)

Дар ҳақиқат ҳам маориф дар ташаккул ва таҳаввули ҷомеаи муосир нақши калидӣ дошта, ба рушду устувории он таъсири амиқ ва дарозмуддат дорад. Муҳимияти дастгирии соҳаи маориф як ҷузъи ҷудонашавандаи стратегияи ташаккули ҷомеаи босавод ва ташаббускор мегардад. Биёед ба якчанд ҷанбаҳои нақши маориф ва аҳамияти дастгирии он назар андозем:

1. Ташаккули қувваи кории соҳибихтисос: таҳсилот асоси омодасозии мутахассисони баландихтисос барои рушди устувори иқтисодӣ мебошад. Дастгирии маориф ва муассисаҳои таълимӣ сатҳи баландтарини касбият, қонеъ гардонидани талаботи бозори меҳнат ва ҳавасмандгардонии инноватсия дар соҳаҳои мухталифро таъмин менамояд.

2. Ташаккули ҷомеаи шаҳрвандии фаъол ва огоҳ: таҳсилот ба ҳосилшавии тафаккури интиқодӣ, малакаҳои таҳлили иттилоот ва қабули қарорҳои огоҳона мусоидат мекунад. Ин сифатҳо барои иштироки фаъолонаи шаҳрвандон дар ҳаёти ҷамъиятӣ, таъсир расондан ба ҷараёнҳои сиёсӣ ва таъмини устувории демократия заруранд.

3. Ҳавасмандгардонии тадқиқот ва инноватсия: дастгирии маориф ба фароҳам овардани муҳити мусоид барои тадқиқот ва инноватсия мусоидат мекунад. Рушди муассисаҳои таълимӣ, марказҳои илмӣ ва лабораторияҳо ба пешрафти илм, техника ва тиб мусоидат мекунад, ки ба сатҳи зиндагии ҷомеа таъсир мерасонад.

4. Баланд бардоштани сифати зиндагӣ ва суботи иҷтимоӣ: маориф асоси инкишофи шахсият, баланд бардоштани сатҳи маданият ва сифати зиндагист. Маориф ба кам шудани нобаробарии иҷтимоӣ ва ба вуҷуд овардани ҷомеаи муътадил, ки унсури асосии суботи иҷтимоӣ мебошад, ёрӣ мерасонад.

Дар натиҷа, таҳсилоти муосир бояд донишҷӯёнро ба ҳолатҳои зудтағйирёбанда ва мушкилотҳои ҷаҳони муосир омода созад. Дастгирии маориф имкон медиҳад, ки усулҳои муосири таълим, аз ҷумла истифодаи технологияҳои иттилоотӣ, ки мутобиқшавӣ ба воқеияти навро таъмин менамояд, ҷорӣ карда, як зарурати стратегии таъмини рушди устувори ҷомеа мегардад.

Чун ҳамаи мо медонем, дар таърихи 28-уми декабри соли 2023 Паёми навбатии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олӣ ва мардуми шарифи Тоҷикистон ироа гардид. Дар он Пешвои муаззами миллат тамоми самтҳои ҳаёти сиёсию иҷтимоӣ ва иқтисодию фарҳангии кишварро ба таври хеле васеъ мавриди таҳлил, таҳқиқ ва баррасӣ қарор дода, доир ба муҳимтарин дастовардҳои ноилгашта дар соли сипаригаштаи 2023 андешаҳои воқеъбинонаи хешро баён сохта, тамоми онҳоро комёбиҳои халқи тоҷик дар соли гузашта маҳсуб донистанд.

Аз мӯҳтавои Паём бармеояд, ки дар низоми кунунии сиёсати иҷтимоии давлат ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон илм ва маориф мавқеъ ва манзалати хоссае дорад, зеро бидуни маорифи рушдёфта ва бе таълиму тарбияи насли наврас бунёди ҷомеаи солиму мутараққӣ имконнопазир аст.

Давлату Ҳукумати мамлакат соҳаи маорифро соҳаи афзалиятноки фаъолияти худ қарор дода, бо роҳбарии хирадмандонаи Пешвои миллат тамоми нерӯю тавоноии хешро ба ин самти ҳаётан муҳими кишвар равона карда, барои таълиму тарбияи босамари хонандагону донишҷӯён дар ҳамаи муассисаҳои таълимӣ иқдомҳои заруриеро рӯйи кор оварда истодааст.

Дар Паёми Пешвои фарзонаи миллат, Президенти мардумии кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дирӯзу имрӯз ва фардои илму маорифи диёри азизамон аз масоили меҳварӣ ба шумор рафта, нуктаҳои таъкидшудаи зерин моҳияти ин меҳварро ифода кардаанд:

1. Тақвияти хусусияти иҷтимоии буҷети давлатӣ: Президенти кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба низоми буҷети давлатӣ тағйироти ҷиддӣ ворид намуда, барои зиёд намудани хароҷот дар соҳаҳои иҷтимоӣ имконият фароҳам оварданд. Дар шаш соли охир хароҷот ба соҳаҳои илм, маориф ва тандурустӣ беш аз 1,9 баробар афзуда, дар соли 2023 ба 18,5 миллиард сомонӣ расидааст. Ин пешрафти назарраси иҷтимоӣ ва беҳтар шудани сифати зиндагии шаҳрвандон мусоидат хоҳад кард.

2. Рушди соҳибкорӣ ва инфрасохтори иҷтимоӣ: ба шарофати тадбирҳои андешидашуда оид ба дастгирии лоиҳаҳои соҳибкорӣ ва иҷтимоӣ шумораи субъектҳои соҳибкорӣ аз 62 ҳазор ба 350 ҳазор расид. Соҳибкорон дар кишвар корхонаҳои истеҳсолӣ, муассисаҳои маорифу тандурустӣ, аз ҷумла барои 43 ҳазор донишҷӯ беш аз 117 муассисаи таълимӣ бунёд ва дар соҳаи тандурустӣ 139 иншоот аз нав сохта шуданд.

3. Рушди сармояи инсонӣ: Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон эътироф менамоянд, ки рушди сармояи инсонӣ омили асосии баланд бардоштани сифати соҳаҳои иҷтимоӣ, аз ҷумла маориф, тандурустӣ, илм ва инноватсия мебошад. Дар робита ба ин, Президенти кишвар ба Ҳукумат дастур доданд, ки ҷиҳати маблағгузорӣ, таҳким ва истифодаи самараноки сармояи инсонӣ чораҳои муассир андешида шаванд.

4. Рушди системаи маориф: соҳаи маорифи кишвар фаъолона рушд карда, шумораи бештари одамонро фаро мегирад. Аз соли 2017 инҷониб шумораи донишҷӯён аз 2,1 миллион нафар дар соли 2023 ба 2,6 миллион нафар афзуда, тибқи назарсанҷии оморӣ интизор меравад, ки то соли 2025 ба 2,7 миллион нафар мерасад. Ин афзоиш бунёди муассисаҳои нави таълимӣ ва васеъ кардани системаи таълимро тақозо мекунад.

5. Сохтмони муассисаҳои таълимӣ ва эҳтиёҷ ба ҷойҳои иловагӣ: дар давоми солҳои 2017-2023 200 муассисаи нави таълимӣ ва биноҳои иловагӣ барои 85 ҳазор нафар муҳассилин сохта ба истифода дода шуданд. Бо вуҷуди ин, 73 ҳазор хонанда бе бе ҷойи нишаст боқӣ монда, аҳамияти рушди минбаъдаи инфрасохтори таълимро таъкид мекунанд.

6. Маблағгузорӣ дар соҳаи маориф: бар асоси таҳлили созмонҳои бонуфузи ЮНЕСКО ва Бонки Ҷаҳонӣ, Тоҷикистон дар миёни 183 кишваре, ки ҳаҷми маблағгузорӣ дар соҳаи маориф аз буҷаи давлат бештар аст, дар ҷои 21-ум қарор дорад. Ин нишон медиҳад, ки давлат бо дарки томи масъулият ба соҳаи маориф таваҷҷуҳи баланд медиҳад.

7. Талаботи муосир ба таълим: Пешвои муаззами миллат аҳамияти системаи муташаккил ва муосири маорифро, ки ба талаботи босуръат тағйирёбандаи ҷомеа ҷавобгӯ аст, таъкид мекунанд. Зарурати тайёр кардани омӯзгорони баландихтисос, баланд бардоштани сифати таълим ва таваҷҷӯҳ ба омӯзиши забонҳои хориҷӣ ва илмҳои дақиқ аз вазифаҳои асосии соҳаи маориф ба шумор меравад.

8. Баланд бардоштани дарачаи маълумотнокии олӣ: Дар Паёми имсолаи худ Пешвои муаззами миллат Вазоратҳои маориф ва илм, Комиссияи олии аттестатсионӣ, Агентии назорат дар соҳаи маориф ва илм, Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва академияҳои соҳавиро вазифадор карданд, ки ҷиҳати ба сатҳи нави баланд бардоштани фаъолияти муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ тадбирҳо андешанд. Ин дар навбати худ ба рушди иқтидори илмии муассисаҳо, анҷом додани тадқиқоти пурарзиши илмӣ ва нигоҳ доштани мавқеи онҳо дар рейтинги ҷаҳонии муассисаҳои таҳсилоти олӣ мусоидат хоҳад кард.

9. Таъмини барномаҳои муосири таълимӣ: Вазоратҳои маориф ва илм, меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ, Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва дигар идораҳо муваззаф шудаанд, ки бо роҳи ҷорӣ намудани барномаҳои муосири таълимӣ омода намудани кадрҳои лаёқатмандро таъмин намоянд.

10. Чаҳорчӯбаи миллии рушди таҳсилот дар Ҷумҳурии Тоҷикистон: лоиҳаи сармоягузории давлатии «Муҳити таълим – асоси таҳсилоти босифат» таҳияи «Чаҳорчӯбаи миллии рушди таҳсилот дар Ҷумҳурии Тоҷикистон»-ро дар назар дорад. Ин лоиҳа ба таъмини дастрасӣ ба таҳсилот, баланд бардоштани сифати таълим, эҷоди насли нави китобҳои дарсӣ, рақамикунонии соҳаи маориф ва таҳияи стандартҳои касбии омӯзгорон равона шудааст.

11. Баланд бардоштани дастрасӣ ба таҳсилоти олӣ: дар даврони соҳибистиқлолӣ, дар Тоҷикистон ва хориҷи кишвар беш аз як миллион нафар ҷавонон ба мактабҳои олӣ қабул шудаанд. Ин нишондод аз шавқу рағбати баланд ва майли фаъоли ҷавонон ба таҳсил, ки ҷузъи бунёдии рушди ояндаи кишвар ба шумор меравад, шаҳодат медиҳад.

12. Дастгирии ҷавонони боистеъдод: дар як соли охир беш аз 3000 нафар ҷавонони тоҷик ғолиби озмуну олимпиадаҳои байналмилалӣ ва ҷумҳуриявӣ гардиданд. Ин аз сатҳи баланди таҳсилот ва дастгирии ҷавонони лаёқатманд дар кишвар шаҳодат медиҳад.

Дар маҷмӯъ, дурнамои стратегии Сарвари давлат, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон оид ба рушди маориф ва илм дар Тоҷикистон самараи назаррас бахшида истодааст. Зиёд намудани маблағҳои буҷетӣ ба соҳаи маориф, дастгирии соҳибкорӣ дар ин самт, таваҷҷӯҳ ба баланд бардоштани сифати таълим ва ҷорӣ намудани барномаҳои муосири таълимӣ – ҳамаи ин тадбирҳо ба таҳкими сармояи инсонӣ ва таъмини рушди устувори кишвар дар оянда нигаронида шудаанд.

Пешвои муаззами миллат, Президенти кишвар, нишон додани роҳбарии барҷастаро идома дода, аҳамияти маориф ва илмро ҳамчун омили асосии пешрафт эътироф менамоянд. Стратегияи дастгирии фаъолонаи ташаббусҳои таълимӣ ва илмии ин Марди хирад ба фароҳам овардани фазои мусоид барои рушди зеҳнии миллат ва ташаккули захираҳои инсонии зарурӣ барои ҷомеаи муосир ва рақобатпазир мусоидат мекунад.

Одилзода Исмоил Ёқубҷон – муовини директор оид ба корҳои таълимии МДТ “Коллеҷи тиббии ҷумҳуриявӣ”, номзади илмҳои тиб